Mehmet Emir’in kaleme aldığı bu makale, Avrupa Birliği’nin Orta Asya coğrafyasındaki politikalarını, 1991’den 2023 yılına kadar olan süreçte ekonomi ve güvenlik ekseninde karşılaştırmalı bir bakış açısıyla incelemektedir. Çalışmanın ana çerçevesi, realist uluslararası ilişkiler teorisiyle çizilmiş ve AB'nin bu bölgedeki çıkarlarını, büyük güçlerle olan rekabet bağlamında değerlendirme amacı taşımıştır.
 

Makale, Soğuk Savaş’ın ardından bölgedeki güç dengelerinde yaşanan dönüşümün AB’nin Orta Asya politikalarını nasıl etkilediğini ayrıntılı şekilde ele alır. AB’nin, bölgedeki Çin, Rusya ve ABD gibi aktörlere kıyasla daha yumuşak bir diplomasi dili kullanarak; enerji güvenliği, altyapı yatırımları ve insan hakları temelli programlarla bir varlık göstermeye çalıştığı görülmektedir. TRACECA, INOGATE ve TACIS gibi teknik destek ve altyapı projeleriyle bölgeye entegre olmayı hedefleyen Birlik, ekonomik ilişkilerini stratejik iş birlikleri üzerinden şekillendirmiştir.
Ancak bu yumuşak güç stratejisi her zaman etkili olamamıştır. Özellikle bölgedeki otoriter yönetim anlayışı, demokrasi ve insan hakları gibi değer odaklı AB politikalarının sınırlı kalmasına neden olmuştur. Bu bağlamda AB’nin idealleri ile gerçeklik arasında önemli bir uyumsuzluk olduğu açıkça ortaya çıkmaktadır. Yazar, bu noktada Realist kuram çerçevesinde değerlendirerek AB’nin stratejik çıkarlarını ön plana alır; yani normatif değerlerden ziyade ekonomik ve güvenlik çıkarları belirleyici olmaktadır.
Makalenin güçlü yönlerinden biri, tarihsel gelişmeleri detaylı ve belgelerle destekleyerek sunmasıdır. Ayrıca Rusya’nın bölgedeki hâkimiyet çabaları, Çin’in ekonomik yayılma stratejisi ve ABD’nin güvenlik odaklı müdahaleleriyle AB politikalarının karşılaştırılması çalışmaya bütüncül bir perspektif kazandırmaktadır.

Bireysel bir okuyucu olarak benim dikkatimi çeken nokta ise, AB’nin zaman zaman fazla temkinli davranarak bölgede görünürlük sorunları yaşamasıdır. Bölge halkı nezdinde AB’nin olumlu bir imajı bulunsa da, bu imajın somut kazanımlara dönüştürülmesinde yavaş kalınmıştır. Özellikle Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi ile yaptığı milyarlarca dolarlık yatırımların yanında, AB’nin bölgeye yönelik adımları daha sınırlı ve kırılgan kalmaktadır.

Özetle, hem teorik hem de pratik yönleriyle oldukça doyurucu ve nitelikli bir analiz sunmaktadır. Uluslararası ilişkiler perspektifinden bakıldığında, AB’nin Orta Asya’daki politikaları üzerine yapılmış değerli katkılardan biridir. Bununla birlikte, AB’nin gelecek stratejilerinde normatif değerleri nasıl uygulayacağı ve Çin gibi ekonomik devlere karşı nasıl bir pozisyon alacağı soruları halen yanıt beklemektedir.
 

Kaynakça

Emir, M. (2024). Avrupa Birliği’nin Gelişen Orta Asya Politikası: Ekonomi ve Güvenlik Stratejisinin Karşılaştırmalı Analizi (1991–2023). Gazi Akademik Bakış, 18(35), 77–98. https://doi.org/10.19060/gav.1598498