BEŞ GÖZ-TEK ODAK: UKUSA İSTİHBARAT İTTİFAKI

BEŞ GÖZ-TEK ODAK: UKUSA İSTİHBARAT İTTİFAKI

İkinci Dünya Savaşı sırasında istihbaratın önemini ve faydalarını gören ABD ve İngiltere, savaşın bitiminden hemen sonra istihbarat faaliyetlerine verdikleri önemi daha ileri düzeylere taşıma gayesiyle 1946 yılında iki ülkenin ilgili istihbarat birimleri (İngiltere: Hükumet Bilgi İletişim Karargâhı, GCHQ – ABD: Ulusal Güvenlik Ajansı, NSA) arasında ki iletişim ve paylaşımı arttırmak, elektronik istihbaratın toplanması ve depolanmasını sağlamak gibi amaçlarla UKUSA isimli anlaşmayı imzaladılar. İlerleyen yıllarda ise anlaşmaya Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya’nın eklenmesi ile anlaşma daha geniş ve kapsamlı bir hale geldi. Özellikle İngiliz Milletler Topluluğu 'Commonwealth' üyelerinin katılması ile 5 göz anlaşması olarak anılmaya başlanan UKUSA anlaşmasının dünyada ki istihbarat akışının kavşak noktası olduğunu söylemek mümkündür. Yeni üyelerin de katılımı ile birlikte tüm kıtalardaki iletişim ve istihbarat trafiğini 5 ayrı noktadan izleyen ve bunlarla ilgili bilgileri birbirleriyle paylaşan dev bir istihbarat iş birliği meydana gelmiş oldu. Kurulan bu iş birliği sayesinde 70 yıllık bir istihbarat ittifakı, kurduğu küresel gözetleme altyapısıyla bugün tüm dünya iletişimini izlemekte, analiz etmekte ve depolamaktadır.

Bu istihbarat ittifakının ana omurgasını ise anlaşmaya taraf olan 5 ülkenin istihbarat birimleri oluşturmaktadır. ABD'nin "NSA", İngiltere'nin "GCHQ", Kanada'nın "CSEC", Avusturalya'nın "ASD" ve Yeni Zelanda'nın "GCSB" teşkilatları bunların başlıcalarıdır. Ayrıca, bunlara bağlı diğer onlarca haber alma teşkilatı da '5 Göz' ağının görünmeyen tarafında faaliyetlerini sürdürmektedirler.  Bunlar arasında, İngiltere'deki "RAF" (Royal Air Force) dünyanın en büyük elektronik gözetleme merkezi olarak bilinmektedir. Sadece NSA ve RAF'ın bile bu sisteme dahil olduğu düşünüldüğünde '5 Göz'ün istihbarat kapasitesinin gücü ve sınırları daha iyi anlaşılabilir.

Bilindiği üzere, 2013'te eski bir CIA ve NSA çalışanı, bilgisayar uzmanı Edward Snowden, 5 Göz ülkeleri arasındaki gizli ilişkileri ve bunlar tarafından yürütülen küresel istihbarat operasyonlarını ifşa eden belgeleri basına sızdırmıştı. The Guardian, Washington Post, Der Spiegel ve New York Times'da yayınlanan belgeler; 5 Göz’ün yasadışı izleme ve bilgi toplama operasyonlarının detaylarını gözler önüne sermişti.

Belgelere göre, İngiliz istihbaratının NSA'yle iş birliği içinde dinlediği kurum-kişi ve merkezler arasında, G20 zirvesindeki diplomatlar, Almanya, Brezilya ve Meksika dahil 35 ülkenin devlet başkanları, siyasiler, BM ofisleri, büyükelçilikler, basın kuruluşları bulunmakta. Ayrıca İngiliz gizli servisinin faaliyetleri arasında, Irak Savaşı'nın başladığı dönemde Kofi Annan'ın ofisinin böcekle dinlenmesi gibi olaylar da yer almaktadır. 

Dünya çapındaki büyük elçiliklerde, askeri üslerde, temsilciliklerde NSA ve İngiliz GCHQ'nun uydu antenleri, dinleme ve gözetleme istasyonlarının bulunduğu bilgisi ışığında bu sistemlerin hemen tüm ülkelerdeki güvenlik kameralarına erişebiliyor oldukları düşünüldüğünde istihbarat faaliyetlerinin eriştiği boyut daha iyi anlaşılabilmektedir. Çin kıyıları civarında dolaşan İngiliz ve ABD gemilerinin ise bölgedeki telsiz iletişimlerini dinlediği unutulmaması gereken bir diğer gerçektir. Maryland'deki Fort Meade üssünde bulunan uydu antenleri ise tüm dünyadaki bankacılık işlemlerini izlemektedir. Dolayısı ile istihbarat faaliyetlerinin sadece iletişim araç gereçlerinin takibi ve dinlenmesi olarak düşünülmesi büyük bir yanılgı olacaktır.

The Guardian'ın haberine göre, İngiltere, dünya çapında iletişim bilgilerini sızdırabilmek için telefon konuşmalarını, mesajlaşmaları ve internet trafiğini taşıyan 200 kıtalararası fiber-optik kabloya gizlice erişim sağlayarak her türlü özel kişisel bilgiye erişim sağlayabilmiştir. İngiliz gizli istihbarat ajansı GCHQ aynı anda bunların 46 tanesinden bilgi toplayabilmektedir.

‘Tempora’ olarak anılan ve gizli yürütülen bu istihbarat programı kapsamında telefon kayıtları, sms mesajları, email’ler, facebook, vs. gibi sosyal medya bilgileri, internet kullanımı, sitelere giriş kayıtları gibi bilgilere erişim sağlanabilmekte ve bütün bu bilgiler depolanmaktaydı. Program kapsamında sadece bir günde 600 milyon telefon konuşmasının kayıt altına alınmış olabileceği tahmin edilmektedir. 

Tempora gibi deşifre olan Prism ve XKeyscore da 5 Göz'ün kullandığı bilgi toplama, analiz, filtreleme amaçlı ileri teknolojili istihbarat programları arasında yer almakta ve bu programlar birçok yabancı ülkenin askeri ve diplomatik tesislerindeki bilgisayar sunucularına, uydularına bağlanabilmektedir. 

Bu noktada şunu özellikle belirtmek gerekir ki; Yeni Zelanda’nın elektronik gözetleme ajansı olan GCSB de NSA ve GCHQ ile eş güdümlü ve benzer faaliyetler yürütmektedir. Asya-Pasifik hattında gerçekleşen iletişim bilgilerini NSA' in tartışmalı XKeyscore programıyla toplayarak büyük veri paketleri halinde İngiltere ve ABD'deki ilgili birimlere aktardığı sızdırılan belgelerde yer almaktadır.

Snowden’ ın sızdırdığı belgelerine göre; GCSB tarafından toplanan bu bilgilerin güvenlik tehditleriyle ilgisi yok. Aksine, GSBC casusluk faaliyetlerinin Yeni Zelanda'nın dostları, ticari ortakları ve yakın Pasifik komşularından oluşan geniş bir yelpazeye yayılmış olması; istihbaratların güvenlik tehditlerine yönelik olarak toplandığı bahanesini ortadan kaldırır niteliktedir.

Uluslararası hukuk normları ve özel hayatın gizliliği ilkelerini tamamen görmezden gelerek yürütülen bu istihbarat programları "terör tehdidi", "güvenlik meselesi" gibi klişelerin ardına saklanarak yürütülmektedir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası kurulmak istenen yeni düzenin takibi izlenmesi ve yönlendirilmesi amacıyla İngiltere ve Amerika arasında imzalanan UKUSA anlaşması özellikle Soğuk Savaş dönemi ve onu izleyen yıllarda çok daha fazla genişletilmiş ve kapsamlı hale getirilmiştir. Bunun sonucunda bir Anglo-Sakson istihbarat ittifakı halini alan bu anlaşma neticesinde anlaşmaya taraf ülkeler neredeyse dünyanın tamamını ,genellikle yasa dışı yollarla, izlemiş dinlemiş ve yönlendirmeye çalışmıştır. Son olarak bu anlaşmanın ABD ve İngiltere nezdinde günümüz güvenlik tehditleri karşısında önemini halen sürdürdüğünü mutlaka belirtmek gerekmektedir.

KAYNAKÇA :

Kaya, A. (2016, Aralık 27).Ukusa anlaşması, beş göz. Techworm.https://www.tech-worm.com/ukusa-anlasmasi-bes-goz/ adresinden alınmıştır.

Güzel, İ. (2018, Mart 19).Casusluk İttifakları.İnternethaber. https://www.internethaber.com/casusluk-ittifaklari-1856138y.htm adresinden alınmıştır.

Farrell, P. (2013, Aralık 2).Hıstory of five eyes.Theguardian. https://www.theguardian.com/world/2013/dec/02/history-of-5-eyes-explainer adresinden alınmıştır.

Staff, R. (2017, Nisan 14). The 5 Eyes group.Rıghtsidenews. https://www.rightsidenews.com/editorial/world-opinion-and-editorial/5-eyes-group/ adresinden alınmıştır.